هرآنچه درباره معده باید بدانید

فوندوس معده: بالاترین قسمت معده است که گنبدی شکل و محدب است. معمولاً داخل فوندوس معده گاز جمع می شود و در رادیوگرافی معده وجود گاز در این قسمت به وضوح دیده می شود. 2- تنه معده: این قسمت از معده می تواند افزایش حجم دهد. 3- غار معده یا آنتروپیلوریک: غار معده در فاصله بین تنه معده و مجرای پیلوریک قرار دارد. این قسمت دارای غده هایی است که غنی از سلول های ترشح کننده موکوس است. 4- مجرای پیلوریک: این مجرا حدود 5/2 سانتی متر طول دارد و به روده باریک ختم می شود. این مجرا در انتها لوله ای و باریک می شود و با اتصال به دریچه پیلوریک پایان می یابد. دریچه پیلوریک بین معده و دوازدهه قرار دارد. معده از نظر عروق خونی بسیار غنی است و از شریان های مختلف تغذیه می شود. عروق و اعصاب معده در ضخامت صفاقی که سطح خلفی معده را پوشانده است، منشعب می شوند. عناصری که با سطح خلفی معده مجاورت دارند، بستر معده را ایجاد می کنند. این عناصر به وسیله حفره صفاقی کوچک(پورسا امنتالیس) مجاور معده قرار می گیرند. عناصری که بستر معده را می سازند عبارتند از: 1- دیافراگم 2- غدد فوق کلیوی چپ 3- کلیه چپ 4-شریان طحالی 5- لوزالمعده 6- مزوکولون عرضی(یک چین صفاقی وسیع و پهن است که کولون عرضی(درازترین قسمت روده بزرگ) را به خلف شکم متصل می کند. 7-جسم کولیک چپ(قسمتی از روده بزرگ در پشت معده) اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک به معده عصب می دهند. اعصاب پاراسمپاتیک در معده نقش حرکتی و ترشحی دارند و تحریک آن ها موجب افزایش حرکت و افزایش ترشحات معده می شود. هم چنین موجب می شوند که دریچه ها به حالت استراحت در بیایند. اعصاب سمپاتیک معده سه نقش عمده دارند: 1- تنگ کننده عروق 2- نقش حرکتی و فعال کننده برای دریچه(اسفنگتر) پیلور، تحریک این اعصاب موجب بسته شدن دریچه می شود. ولی تحریک آن ها موجب شل شدن عضلات می شود. 3- اعصاب سمپاتیک راه عصبی برای انتقال حس درد هستند.

معده چه کارهایی انجام می دهد؟

معده مانند روده کوچک یک اندام مختلط درون ریز و برون ریز است که غذا را هضم و هورمون هایی را ترشح می کند. معده بخش گشاد شده ای از لوله گوارش است که وظایف اصلی آن عبارتند از: ادامه هضم کربوهیدرات ها(که در دهان شروع شده است)، افزودن مایع اسیدی به غذای هضم شده و تبدیل آن به وسیله فعالیت عضلانی خود به یک ماده چسبناک به نام کیموس و پیشبرد هضم اولیه پروتئین ها توسط آنزیمی به نام"پپسین". معده هم چنین آنزیمی به نام لیپاز معدی تولید می کند که به کمک لیپاز زبانی تری گلیسیریدها را هضم می کند. مخاط و زیر مخاط معده در حال استراحت به صورت تاخوردگی های طولی که چین نام دارند هستند. در هنگام پرشدن معده به وسیله غذا این چین ها باز و مسطح می شوند.

معده ارگانی است برای تجمع و هضم اولیه مواد غذایی خورده شده. مواد غذایی در معده 4 - 3 ساعت توقف کرده و با ترشحات معده که پس از خوردن غذا به یک لیتر می‌رسد، مخلوط شده و کیموس نامیده می‌شود. ضمن تشکیل کیموس معدی ، اسفنکتر کاردیا مانع از برگشت محتویات معده به مری می‌شود. پس از آماده شدن کیموس معدی ، تحت تاثیر PH اسیدی آن اسفنکتر پیلوریک باز شده و موجب تخلیه محتویات معده به دوازدهه می‌گردد. به علت اسیدی بودن محتویات معده بروز زخمهای مخاطی در دوازدهه شایع است. از دیگر وظایف معده ترشح آنزیمهای گوارشی ، اسید معده و فاکتور ضد کم خونی است.

آشنایی با دیواره معده

مشخصات بافت شناسی لایه‌های چهارگانه دیواره معده به شرح زیر می‌باشد.

طبقه مخاطی

سلولهای پوششی مخاط معده از نوع منشوری ساده است که با فرو رفتن در عمق آستر ، چاله‌هایمعدی را بوجود می‌آورند. ترشحات غدد گاستریک به عمق این چاله‌ها تخلیه و سپس به سطح معده می‌رسد. سلولهای پوششی مخاط موکوس خنثی ترشح می‌کند. موکوس مترشحه بوسیلهسلولهای پوششی لایه ضخیمی را در سطح سلولها تشکیل داده و آنها را از اثرات اسید معدهمحافظت می‌کند.

آستر مخاط

بافت همبند شلی است حاوی الیاف کلاژن و رتیکولر ، سلولهای لنفاوی و رشته‌های عضلانی صافمنشعب از عضلات مخاطی. غدد لوله‌ای ساده یا منشعب معدی نیز در آستر قرار دارند. عضلات مخاطی ، عمقیترین لایه مخاط می‌باشند که از عضلات صاف حلقوی در داخل و عضلات صاف طولی در خارج تشکیل شده‌اند.

طبقه زیر مخاط

در معده بافت همبند فیبر و الاستیکی است شبیه لایه زیر مخاط سایر نواحی لوله گوارش که با پیشروی در زیر طبقه مخاطی باعث پیدایش چینهای طولی می‌شود.

طبقه عضلانی در معده متفاوت از سایر قسمت های لوله گوارش بوده و از سه لایه عضلانی به صورت مورب در داخل ، حلقوی در وسط و طولی در خارج تشکیل شده است. عضلات حلقوی در ناحیه پیلور ضخیم شده و اسفنکتر پیلوریک را بوجود می‌آورد. سطح خارجی معده توسط سروز یا به عبارت دیگر ، لایه احشایی صفاق پوشیده شده است.

غدد معدی

غدد معدی در نایحه کاردیا و پیلور از نوع موکوسی هستند که ترشحات خود را به عمق چاله‌ها می‌ریزند. علاوه بر سلولهای موکوسی ، تعدادی سلول متمایز نشده و سلولهای APUD ترشح کنندهگاسترین نیز در دیواره این غدد دیده می‌شود. قسمت نزدیک به چاله را گردن غده ، انتهای نزدیک به عضلات مخاطی را قاعده و حد فاصل این دو ناحیه را تنه غده می‌نامند. سلولهای مختلفی که در قسمتهای سه‌گانه غدد معدی یافت می‌شوند، عمل ترشح مواد و آنزیمهای مختلف را برای هضم مواد غذایی را انجام می‌دهند.

انواع سلولهای موجود در غده‌های معده

سلولهای موکوس گردن

سلولهایی هستند با شکل نامنظم که در حد فاصل سلولهای جداری یا مرز نشین فشرده شده‌اند و با رنگ‌آمیزی به سختی از سلولهای اصلی قابل تشخیص هستند. موکوس مترشحه از این سلولها اسیدی است و از موکوس مترشحه از سلولهای سطحی که خنثی می‌باشد، متفاوت است.

سلولهای متمایز نشده این سلولها به عنوان سلولهای ریشه‌ای در اثر تکثیر و تمایز همه سلولهای پوششی معده شامل سلولهای موکوسی ، جداری ، انترو اندوکرین و اصلی را جایگزین می‌کنند. فعالیت این سلولها در ضمن آسیبهای اپیتلیال افزایش یافته و به التیام سریع زخم کمک می‌کند. در شرایط عادی سلولهای پوششی معده هر 4 - 3 روز تجدید می‌گردند. 

سلولهای اصلی

این سلولها در تنه و قاعده غدد یافت می‌شوند. این سلولها دارای سیتوپلاسم بازوفیل بوده و دارایشبکه آندوپلاسمی خشن هستند که مشخصه سلولهای پروتئین ساز است. این سلولها ، آنزیمهایپپسین (برای تجزیه پروتئینها)، لیپاز (برای تجزیه چربیها) و رنین (برای انعقاد شیر) را سنتز و ترشحمی‌کنند.

سلولهای کناری یا مرز نشین

سلولهای اسیدوفیل هستند که در تمام قسمتهای غدد معدی یافت می‌شوند. این سلولها حاوی تعداد زیادی میتوکندری هستند. سطح سلولها دارای فرورفتگی عمیق و حاوی میکرویلیهای بلند هستند. سلولهای کناری مسئول ترشح اسید معده هستند. میزان ترشح اسید معده توسط اعصاب کولینرژیک، هورمون گاسترین و هیستامین تحریک می‌گردد. این سلولها فاکتور داخلی معده را ترشح می‌کنند که باعث جذب ویتامین B12 می‌شود. در صورت عدم ترشح این فاکتور، جذب ویتامین B12 مختل شده و سنتز هموگلوبین صورت نمی‌گیرد و یک نوع کم خونی بوجود می‌آید.

سلولهای انترو اندوکرین

ترشحات این سلولها از سطح قاعده‌ای به رگهای خونی منتقل می‌شود. این سلولها در فوندوس معده ، سروتونین را برای تحریک عضلات جدار معده و روده و در پیلور ، گاسترین را برای تحریک ترشح سلولهای کناری ترشح می‌کنند.

بیماریهای معده

زخم معده

به معنی آسیب سلولهای پوششی معده است که اسید معده از آن طریق به بافتهای عمقی نفوذکرده و باعث زخم شدن معده می‌شود. یکی از علایم زخم معده ، وجود خون در مدفوع است. یکی از راههای درمان زخم معده ، برداشتن قسمت آسیب دیده معده است.

التهاب یا تورم معده

به التهاب معده ، گاستریت هم گفته می‌شود. التهاب ممکن است در اثر مسمومیت بوجود بیاید. علایم التهاب معده ، دل درد ، استفراغ و اسهال و گاهی تب است.

سرطان معده

علت سرطان معده معلوم نیست. پولیپ خوش‌خیم معده و زخم مزمن و طولانی ممکن است به سرطان معده تبدیل گردد. مطمئنترین طریقه تشخیص سرطان معده عکسبرداری و تنها معالجه آن عمل جراحی است.

ساختمان و عملکرد معده

تا به حال با خود اندیشیده‌اید که غذایی که می‌خورید و می‌بلعید، به کجا می‌رود؟ اگر این مسیر بسته شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر غذای شما داغ، ترش یا شور باشد، چه راهکاری با آن مقابله می‌‌کند؟ آیا تا به حال تصور کرده‌اید، اسید معده چرا خود معده را سوراخ نمی‌کند؟ البته در برخی موارد و تحت شرایطی، این حادثه رخ می‌دهد. گوشه‌هایی از شگفتی‌های معده را در این شماره برای شما به تصویر کشیده‌ایم. قصد ما این است که پس از خواندن این مطلب، هنگام صرف غذا، به کار دستگاه گوارش، مسیر غذا و سرنوشت آن و در مجموع شگفتی‌های خلقت، بیشتر توجه کنید. معده، کیسه‌ای کشش‌پذیر است که به انتهای مری متصل شده و شکل حرف J انگلیسی است. معده مثل مخلوط‌کن، همه لقمه‌های کوچک غذا را که از مری وارد معده شده به هم می‌زند و به صورت پودر درمی‌آورد. این کارها با کمک ماهیچه‌های قوی دیواره معده و اسید معده که از دیواره ترشح می‌شود صورت می‌گیرد.پس از جویده شدن غذا، زبان بالا می‌رود و به کام می‌چسبد و پس از آنکه گیرنده‌های مکانیکی گلو تحریک شدند، زبان کوچک نیز بالا می‌رود و راه بینی را می‌بندد. سپس اپی‌گلوت، راه نای را بسته و باعث می‌شود غذا وارد مری ‌شود و توسط حرکات دودی ماهیچه‌های حلقوی مری به دهانه‌ معده برسد.ترشحات معدهمواد ترشح‌شده به درون معده عبارت‌اند از: موسین (که با تشکیل لایه‌ای قلیایی از دیواره معده در برابر شیره اسیدی معده محافظت می‌کند)، اسید کلریدریک‌، فاکتور داخلی معده (که باعث جذب ویتامینB12 می‌شود)، چند آنزیم پروتئاز که به طور کلی پپسینوژن خوانده‌ می‌شوند و باعث تجزیه‌ پروتئین‌ها به اسید‌آمینه می‌شوند و گاسترین که باعث تحریک سلول‌ها برای ترشح اسید می‌شود. دو نما از معده در تصاویر حاصل از آندوسکوپی

10 فرمان گوارشی

افرادی که دستگاه گوارش ضعیفی دارند از مشکلات متفاوتی رنج می‌برند؛ از سوزش معده گرفته تا حالت تهوع. معمولاً ضعیف شدن دستگاه گوارش از عادات بد غذایی سرچشمه می‌گیرد که باعث می‌شود غذا مدت زیادی در دستگاه گوارش باقی بماند. در اینجا به 10 عادت غذایی اشاره می‌کنیم که می‌تواند به تقویت جهاز هاضمه‌تان بینجامد: 1) غذا را خوب بجوید. 2) آرام‌ غذا بخورید. 3) هنگام غذا خوردن مطالعه نکنید و تلویزیون هم نگاه نکنید. 4) ورزش کنید؛ چون به هضم غذا کمک می‌کند. 5) از غذاهای حجیم پرهیز کنید. 6) از خوردن غذاهایی که می‌دانید بدنتان تحملش را ندارد خودداری کنید. 7) هنگام غذا خوردن، از مصرف نوشیدنی‌های مختلف خودداری کنید. 8) سیگار نکشید. 9) مصرف موادغذایی حاوی کافئین را کاهش دهید. 10) مصرف نوشابه را قطع کنید و به جایش از دوغ و نوشیدنی‌های طبیعی استفاده کنید.

دیواره معدهمشخصات بافت شناسی لایه‌های چهارگانه دیواره معده به شرح زیر است:• طبقه مخاطی سلول‌های پوششی مخاط معده از نوع منشوری ساده است که با فرو رفتن در عمق آستر، چاله‌های معدی را به وجود می‌آورند. ترشحات غدد معده به عمق این چاله‌ها تخلیه شده و سپس به سطح معده می‌رسد. سلول‌های پوششی مخاط، نوعی لایه خنثی ترشح می‌کند. لایه ترشح شده به وسیله سلول‌های پوششی، لایه ضخیمی ‌را در سطح سلول‌ها تشکیل داده و آنها را از اثرات اسید معده محافظت می‌کند.• آستر مخاط بافت همبند شلی است حاوی الیاف کلاژن و شبکه‌ای، سلول‌های لنفاوی و رشته‌های عضلانی صاف منشعب از عضلات مخاطی. غدد لوله‌ای ساده یا منشعب معدی نیز در آستر قرار دارند. عضلات مخاطی، عمقی‌ترین لایه مخاط هستند که از عضلات صاف حلقوی در داخل و عضلات صاف طولی در خارج تشکیل شده‌اند.• طبقه زیرمخاط در معده، بافت همبند شامل رشته‌های ارتجاعی است شبیه لایه زیر مخاط سایر نواحی لوله گوارش که با پیشروی در زیر طبقه مخاطی باعث پیدایش چین‌های طولی می‌شود.• طبقه عضلانی معده  طبقه عضلانی معده متفاوت از سایر قسمت‌های لوله گوارش بوده و از سه لایه عضلانی به صورت مایل با مورب در داخل، حلقوی در وسط و طولی در خارج تشکیل شده است. عضلات حلقوی در ناحیه پیلور ضخیم شده و اسفنکتر یا دریچه پیلوری را به وجود می‌آورد. سطح خارجی معده توسط سروز یا به عبارت دیگر، لایه احشایی صفاق پوشیده شده است.

درد معده (Collywobbles , Stomachache)

جای این درد زیر استخوان سینه تا ناف است گاهی به دلیل صفرایی است که از کبد به معده میرسد و در آنجا میماند و نشانی اش تشنگی شدید ، التهاب ، آزرده شدن از خوردنی های گرم مزاج...

ضعف معده

بدانکه خداوند متعال برای معده چهار نیرو خلق کرده که از این قرار است 1 - غذا را با یبوست خود جذب میکند (اشتها) 2 - با حرارت و رطوبت خود آن را میپزد (هاضمه) 3 - مدتی غذا را با برودت...

ترشی معده و باد گلوی ترش (Flatulence)

از بلغمی حاصل میشود که در معده گرد آمده باشد و اصلش بلغم شیرینی است که حرارتی غیر معتدل در آن و انرا حل کرده باشد و چاره اس جر پاکسازی بدن ازآن نیست

زیادی باد گلو به علت رطوبتهای لزج زیادی است که در معده جمع شده و حرارت کمی در آن اثر گذاشته باشد و گاهی ممکن است از ناتوانی معده و نیروی گوارش آن باشد و در نتیجه خوردن و...

سنگینی معده (ثقل معده)

منظور از سنگینی معده یا روده ماندن مدفوع در امعاء است که استحکامی هم نیافته علامت این سنگینی ، کم شدن اشتهاء، سرگیجه است و اگر سنگینی در بالای ناف حس شود از معده یا روده...

سکسکه

سکسکه فشرده شدن رویه داخلی معده است تا چیزی که آزارش میدهد بیرون براند و اگر بیرون نرفت سکسکه پشت سر هم انجام میشود چیزهای دیگری که سبب سکسکه میشوند عبارتند از : گرسنگی...

قی و تهوع

این ناراحتی از مواد اضافی صفراء یا بلغمی است که یا در معده حبس و یا جذب شده و گاهی از روی هم خوری این حالت پیدا میشود که اگر غذا جذب معده شده باشد پس از قی احساس سنگینی میشود...

مراق

مراق بر مرضی گفته میشود که بیمار هر چیزی که میخورد پس از ساعتی آن را با ترشی فراوان بالا می آورد اما اگر چیزی نخورد قی و تهوء ندارد. این بیماری از بلغم ترشی است که در معده...

اسهال و استفراغ( هیضه )

بیرون راندن صفرا از راه قی و اسهال است که بطور ناگهانی و گاهی هم از پرخوری پیدا میشود گاهی ممکن است که غذای فاسد علت آن باشد و یا ممکن است مواد زیان آور در غذا بوده باشد....

وبا ( Cholera )

این بیماری گاهی از حرکت اجرام اسمانی و گاهی به دلیل نوشیدن آبی که به وبا مبتلا است و فاسد پیدا میشود

ورم روده

سبب این بیماری پری بدن از خون است درمان ساده این بیماری این است که اول باید فصد با سلیق کنند و پس از آن عرق تاجریزی سیاه (عنب الثعلب) و یا عرق کاسنی را به تنهایی و یا همراه...

معده 4 لایه دارد

دیواره معده

مشخصات بافت شناسی لایه‌های چهارگانه دیواره معده به شرح زیر است:

طبقه مخاطی

سلول‌های پوششی مخاط معده از نوع منشوری ساده است که با فرو رفتن در عمق آستر، چاله‌های معدی را به وجود می‌آورند. ترشحات غدد معده به عمق این چاله‌ها تخلیه شده و سپس به سطح معده می‌رسد. سلول‌های پوششی مخاط، نوعی لایه خنثی ترشح می‌کند. لایه ترشح شده به وسیله سلول‌های پوششی، لایه ضخیمی ‌را در سطح سلول‌ها تشکیل داده و آنها را از اثرات اسید معده محافظت می‌کند.

آستر مخاط

بافت همبند شلی است حاوی الیاف کلاژن و شبکه‌ای، سلول‌های لنفاوی و رشته‌های عضلانی صاف منشعب از عضلات مخاطی. غدد لوله‌ای ساده یا منشعب معدی نیز در آستر قرار دارند. عضلات مخاطی، عمقی‌ترین لایه مخاط هستند که از عضلات صاف حلقوی در داخل و عضلات صاف طولی در خارج تشکیل شده‌اند.

طبقه زیرمخاط

در معده، بافت همبند شامل رشته‌های ارتجاعی است شبیه لایه زیر مخاط سایر نواحی لوله گوارش که با پیشروی در زیر طبقه مخاطی باعث پیدایش چین‌های طولی می‌شود.

طبقه عضلانی معده متفاوت از سایر قسمت‌های لوله گوارش بوده و از سه لایه عضلانی به صورت مایل با مورب در داخل، حلقوی در وسط و طولی در خارج تشکیل شده است. عضلات حلقوی در ناحیه پیلور ضخیم شده و اسفنکتر یا دریچه پیلوری را به وجود می‌آورد. سطح خارجی معده توسط سروز یا به عبارت دیگر، لایه احشایی صفاق پوشیده شده است.

گوارش در معده

مواد غذایی در معده بر اثر حرکات معده و آنزیم های آن به صورت ماده ای خمیری شکل به نام کلیموس در می آیند. انقباض های ماهیچه های معده به صورت امواج دودی از زیر کاردیا شروع می شود و در طول معده به سوی پیلور (دریچه انتهایی معده) به پیش می روند. در معده مواد مختلفی ترشح می شوند. در سرتاسر سطح داخلی معده سلول های ترشح کننده موسین وجود دارند و با ترشح خود یک لایه ضخیم چسبنده و قلیایی موکوزی ایجاد می کنند. این ماده سطح معده را لغزنده و مخاط آن را از اثر شیره معده محافظت می کند. در دیواره معده تعداد زیادی غده ترشح کننده شیره معده وجود دارد که آنزیم، اسید کلریدریک و فاکتور داخلی معده را می سازند و ترشح می کنند. فاکتور داخلی معده برای حفظ ویتامین B12 و جذب آن در روده ضروری است. آنزیم ها به وسیله سلول های اصلی و اسیدکلریدریک به وسیله سلول های حاشیه ای موجود در غدد دیواره معده ترشح می شوند. آنزیم های معده شامل چند پروتئاز (پپسینوژن) است. پپسینوژن ها پس از تماس با اسیدکلریدریک به مولکول های کوچک تبدیل شده و به صورت پپسین فعال در می آیند. پپسین ها را به مولکول های کوچک پپتیدی تجزیه می کند. آنزیم رنین در شیره معده نوزادان پروتئین شیر (کازئین) را رسوب می دهد. ماده ای به نام گاسترین که توسط غده های مجاور پیلور به خون می ریزد، محرک ترشح اسیدکلریدریک و تا حدی آنزیم های شیره معده است.

انواع سرطان معده:

شایعترین سرطان معده: بنام آدنوکارسینوم می باشد . 

البته انواع دیگر با شیوع کمتر عبارتند از : لنفوم و تومورهای کارسینوئید .

البته طبیعتاً نوع درمان این نوع سرطانها با هم تفاوت می کند . 

اکثریت مبتلایان به سرطان معده در دهه 60 یا 70سن خود تشخیص داده می شوند .

علل کاهش بیماری سرطان معده :

استفاده از یخچال و استفاده کمتر از نمک برای نگهداری غذاها

یکی دیگر از علل کاهش ابتلا درمان مناسب و مفید برای باکتری هلیکوباکترپیلوری می باشد که بنظر می رسد نقش زیادی در ابتلا به سرطان معده دارد .

**متاسفانه در مراحل ابتدایی علائم چندانی دیده نمی شود و شاید بهمین دلیل سرطان معده در مراحل ابتدایی بسختی تشخیص داده می شود .**

علائم شایع :

1. کاهش اشتها و کاهش وزن

2. درد معده

3. علائم مبهم سوء هاضمه مانند پری ، آروغ زدن ، تهوع

4. احساس پری حتی پس از خوردن مقادیر اندک غذا

5. تهوع و استفراغ

6. سوزش سردل و علائم شبیه به زخم معده

7. تورم معده

**البته شایان ذکر است که بسیاری از این علائم منحصر به سرطان معده نمی باشند و دربسیاری از بیماریهای دیگر معده نیز دیده می شوند ، اما وجود این مشکلات اگر بصورت طولانی باشد خصوصاً در افراد بالای 50سال ، احتیاج به ارزیابیهای بیشتری توسط پزشک دارد .** 

اگر شک به سرطان معده وجود داشته باشد : پزشکان دست به ارزیابیهای بیشتری می زنند تا سرطان معده را در مراحل اولیه تشخیص بدهند .ا

زانواع این روش می توان:

به اندوسکوپی ،

عکسبرداری از ریه ( بیشتر بمنظور تشخیص میزان درگیری بافتهای مجاور معده انجام می شود )

، MRI و آزمایشات اولیه اشاره نمود