ساختار کلیه

در بدن هر انسان سالم دو عدد کلیه وجود دارد که در سطح پشتی شکم، طرفین ستون مهره ها قرار گرفته اند. قسمت فوقانی کلیه ها تا محاذات دنده‌ی ۱۲ و قسمت تحتانی آن تا سومین مهره‌ی کمری امتداد دارد.

کلیه راست به علت قرارگیری کبد کمی پایین تر از کلیه سمت چپ می باشد.

اندازه کلیه ها معادل مشت بسته هر فرد می باشد. وزن تقریبی آنها در مردان ۱۲۵ الی ۱۷۰گرم و در زنان ۱۱۵ الی ۱۵۵گرم تخمین زده می شود.

 ضخامت کلیه‌ها : حدود ۲٫۵ الی ۳ سانتی متر

 طول کلیه ها: ۱۱ الی ۱۲ سانتی متر

عرض کلیه ها:  ۵ الی ۵٫۷ سانتی متر

وظایف کلیه ها در بدن:

کلیه ها با تولید ادارد در دفع مواد زاید، تعادل الکترولیتی، تنظیم هورمونی ، تنظیم فشار خون و هوموستازگلوکز نقش دارند.

زمانی که یک برش طولی به کلیه ها بزنیم، ساختار درونی آن ها را این گونه می توان توصیف کرد:

کپسول کلیه

کپسول کلیه پرده ای شفاف از جنس بافت پیوندی رشته ای است که دور هر کلیه قرار گرفته است و آن ها را نفوذ میکروب ها حفظ می کند.

بخش قشری کلیه

به قسمتی از کلیه که بین کپسول و بخش مرکزی کلیه قرار گرفته است، بخش قشری کلیه می گویند. در این بخش نفرون ها قرار گرفته اند.

بخش مرکزی کلیه:

بخش مرکزی کلیه نمایی هرمی شکل دارد که قاعده  هر هرم به سمت بخش قشری قرار گرفته است و راس آن به سمت لگنچه می باشد. در بین دو هرم انشعاباتی از بخش قشری قرار دارند که ستون های کلیه نامیده می شوند.

لگنچه

بعد از قسمت مرکزی کلیه بخشی قیفی شکل به نام لگنچه قرار دارد که ادرار تولید شده را در خود جمع کرده تا از راه میزنای به مثانه منتقل کند.

نفرون کلیه چیست؟

به ساختار عملکردی کلیه ها نفرون می گویند. هر کلیه از ۱ میلیون نفرون تشکیل شده است و مسئول تولید ادرار می باشند.

ساختار نفرون :

هر نفرون از ۴ بخش تشکیل شده است که عبارتند از:

کپسول بومن

لوله پیچیده نزدیک

قوس هنله

لوله پیچیده دور

کپسول بومن

بخش ابتدایی هر نفرون است.

ظاهری قیف مانند دارد.

در بخش قشری کلیه قرار گرفته است.

درون آن شبکه مویرگی گلومرول وجود دارد.

عمل تراوش ادرار را انجام می دهد.

وظیفه کپسول بومن:

سرخرگ کلیوی خون حاوی اکسیژن، نیتروژن و مواد غذایی را از طریق ناف کلیه وارد می کند. این خون توسط سرخرگ ستون های کلیوی وارد بخش قشری شده و از طریق سرخرگ آوران به شبکه مویرگی گلومرول در کپسول بومن می رسد. کپسول بومن با فرآیند تراوش مواد موجود در خون را فیلتر می کند. در کپسول بومن هیچ انتخابی بر روی مواد مفید یا دفعی صورت نمی گیرد و مولکول ها تنها بر اساس اندازه اجازه ورود به کپسول بومن را پیدا می کنند.

لوله پیچیده نزدیکدر بخش قشری کلیه قرار دارد.دارای شبکه دوم مویرگی است که از ادامه شبکه مویرگی گلومرول منشاء می گیرد.

وظیفه لوله پیچیده نزدیک:

بازجذب مواد از لوله پیچیده نزدیک شروع می شود. موادی که در این بخش بازجذب می شوند عبارتند از:

قند های ساده و آمینو اسیدها به صورت فعال

آب به صورت غیر فعال

NaCl به صورت فعال

بیکربنات به صورت غیرفعال

ترشح مواد زائد مثل کراتنین و یون هیدروژن

قوس هنله

U شکل است.

در بخش قشری و هرم های بخش مرکزی قرار گرفته اند.

دارای شبکه دوم مویرگی است.

وظیفه قوس هنله:

قوس هنله نیز در بازجذب مواد نقش دارد.

بازجذب غیرفعال آب در شاخه پایین روی قوی هنله

بازجذب NaCl در شاخه بالاروی قوس هنله

لوله پیچیده دور

در بخش قشری کلیه قرار دارد.

از طریق یک لوله رابط به مجرای جمع کننده ادرار ختم می شود.

دارای شبکه دوم مویرگی است.

وظیفه لوله پیچیده دور:

بازجذب فعال NaCl

بازجذب فعال بیکربنات

ترشح مواد زائد مثل کراتنین و یون هیدروژن

مجرای جمع کننده ادرار:

انتهای هر نفرون به مجرای جمع کننده ادرار می رسد که بین چند نفرون مشترک است. این مجرا ادرار ساخته شده در نفرون ها را به لگنچه می رساند تا در نهایت توسط دو میزنای کلیه ها را ترک و به مثانه برود.

علاوه بر این لوله جمع کننده ادرار در بازجذب غیرفعال آب و اوره نیز نقش دارد.

شکل زیر تراوش و بازجذب مواد را در قسمت های مختلف نفرون نشان می دهد.