آنچه که درمورد پیوند کلیه باید بدانید

اکثر ما نمی دانیم که چه چیزی واقعا در پیوند کلیه دخیل است چون در زندگی روزمره  خود از نعمت سلامت برخورداریم و شاید از کسانی که صبورانه منتظر پیوند کلیه هستند خبر نداریم. پیوند کلیه یک گام بزرگ اما ضروری برای هر بیمار مبتلا به نارسایی کلیه است. افرادی که کلیه اهدا می کنند به این بیماران زندگی جدیدی را می بخشند.

با توجه به پیشرفت علم پزشکی پیوند کلیه هم از نظر هزینه درمان و هم از نظر سلامت بیمار بسیار مورد توجه قرار گرفته است. همانطور که مشخص است پیوند کلیه به عمل جایگزینی کلیه از کار افتاده با یک کلیه سالم دیگر است که از دهنده گرفته شده است. بیشتر بیماران احساس بهتری نسبت به پیوند دارند تا دیالیز؛ اما برای اینکه بتوانید در مورد این موضوع تصمیم بگیرید لازم است با خانواده و بیماران دیگری که پیوند شده اند صحبت کنید و حتما با متخصص کلیه (نفرولوژیست) خود مشورت کنید.

اهدا کننده پیوند کلیه

قدم اول پیوند کلیه یافتن اهدا کننده است. معمولا دو نوع اهدا کننده کلیه وجود دارد:

۱) اهداکننده زنده

اهداکننده زنده که به درخواست خود کلیه اش را می دهد و معمولا به اقوام نزدیک خود می تواند کلیه اهدا کند، زیرا سازگاری ژنتیکی فرد با اعضای خانواده اش و یا اقوام نزدیک بسیار زیاد است.

۲) اهداکننده مرگ مغزی شده

یعنی کلیه کسی که فوت شده ولی کلیه آن ها هنوز سالم است و قابلیت کار کردن را دارد، به بیمار پیوند زده می شود.

معمولا چون تقاضای پیوند کلیه زیاد است، یک لیست از کسانی که به هر دلیل دچار مرگ مغزی شده اند ولی کلیه سالمی دارند، تهیه می شود و به افراد متقاضی کلیه داده می شود.

در بدن انسان دو کلیه وجود دارد و با یک کلیه هم می توان به زندگی ادامه داد. اهدا کننده کلیه می تواند یک زندگی سالم و طبیعی داشته باشد و زندگی یک انسان دیگر را نجات دهد. البته  اهدا کننده در صورتی که بیماری کلیوی داشته باشد، به صورت بالقوه سلامتی خود را به خطر انداخته است. بنابراین اهدا کننده از نظر فاکتورهای سلامت یک سری معیارهایی باید داشته باشد. بنابراین آزمایش هایی بر روی خون اهدا کننده انجام می شود و معاینات فیزیکی هم انجام می پذیرد. بعضی مواقع آزمایش EKG و رادیوگرافی از قفسه سینه هم انجام می شود تا مشخص شود که آیا عمل پیوند کلیه امکان پذیر هست؟

اگر بیمار تب و یا عفونت داشته باشد جراحی به تعویق می افتد. اگر کلیه اهدایی به هر دلیلی مناسب پیوند تشخیص داده نشود بیمار به خانه فرستاده می شود تا کلیه مناسب پیدا شود.

اگر شرایط برای اهدا کننده و بیمار فراهم بود، برای عمل جراحی آماده خواهند شد. بعد از عمل جراحی اکثر بیماران به ICU منتقل می شوند تا به هوش بیایند و به دقت تحت نظر باشند. پس از به هوش آمدن از بیماران خواسته می شود تا سرفه کنند و از عملکرد مناسب ریه مطمئن شوند. اگر بیمار درد داشته باشد با داروهایی آن را تسکین می دهند. چند روز پس از جراحی، مایعات و برخی داروهای خاص  تجویز می شوند.  توجه کنید که پیوند کلیه کار یک روز نیست و بیمار برای مدتی در بیمارستان بستری خواهد بود.

پس از جراحی، معمولا برای اطمینان از تخلیه مناسب مثانه از کاتتر استفاده می شود. این کار موقت است و در نهایت کاتتر برداشته می شود. گاهی اوقات این کار قبل از عمل انجام می شود.

در برخی موارد ممکن است بیمار مدتی دیالیز شود تا هر چیزی که ممکن است باعث پس زدن کلیه شود را حذف کنند. این کار همیشه انجام نمی شود و به تشخیص نفرولوژیست خواهد بود. بیمار باید بقیه عمر خود را دارو مصرف کند تا سیستم ایمنی بدن کلیه را پس نزند و تا آخر عمر خود باید تحت نظر فوق تخصص کلیه باشد تا از عملکرد مناسب کلیه مطمئن باشیم.

نکته مثبت پیوند کلیه

نکته مثبت پیوند این است که شما محدودیت کمتری در خوردن و آشامیدن دارید اما بعد از پیوند کلیه لازم است که رژیم غذایی و سبک زندگی خود را به نحوی تغییر دهید که قلب شما سالم تر بماند. مطالعات نشان داده در صورت رعایت نکاتی که نفرولوژیست شما به شما توصیه می­کند، می­ توانید یک زندگی عادی را تجربه کنید و از سلامت کافی برخوردار باشید. مطالعات نشان داده که کسانی که پیوند شده اند نسبت به بیماران دیالیزی طول عمر بیشتری دارند. البته همان طور که قبلا اشاره شد، این موضوع برای همه بیماران لزوما صادق نیست و برای انتخاب نوع درمان حتما از نفرولوژیست خود مشورت بخواهید.

نکته منفی پیوند کلیه

اما وجه منفی پیوند کلیه اینکه بیمار برای پیوند کلیه جراحی کند و بیمار باید تا آخر عمر داروهای مخصوصی مصرف کند تا بدن کلیه پیوند شده را پس نزند که قطعا مانند همه داروها ممکن است عوارض داشته باشد. با توجه به این موضوع ممکن است بیمار پیوندی راحتتر دچار عفونت شود. همچنین در برخی موارد احتمال ابتلا به برخی سرطان ها بالاتر میرود.

 پیوند پیشگیرانه یا زودتر از موعد چیست؟

اگر بیمار قبل از اینکه نیاز به دیالیز داشته باشد پیوند شود، به آن پیوند پیشگیرانه کلیه می گویند. پیوند پیشگیرانه سبب می شود که بیمار دیگر به مشکلات دیالیز درگیر نشود. اگر مدت زیادی از دیالیزی شدن بیمار نگذشته باشد و پیوند کلیه بر روی آن بیمار انجام شود، پیوند کلیه اصطلاحا زودتر از موعد است. برخی مطالعات نشان داده که بیمارانی که زودتر از موعد پیوند شده اند و یا پیشگیرانه پیوند کرده اند در وضعیت بهتری از نظر سلامتی قرار می گیرند.

چه کسانی می توانند پیوند کلیه انجام دهند؟

از نظر سنی برای بیماران کلیوی محدودیتی نیست و از بچه ها تا افراد مسن می توانند پیوند کلیه داشته باشند. البته شما باید از نظر جسمی سالم و سرحال باشید تا بتوانید عمل پیوند را با موفقیت پشت سر بگذرانید. همچنین شما نباید در جایی از بدن عفونت داشته باشید و یا به سرطان مبتلا باشید. همه بیماران کلیوی از نظر جسمی و روحی کاملا تحت نظر نفرولوژیست خود قرار می گیرند تا در مورد آمادگی آنها برای پیوند کلیه اطمینان حاصل شود. این موضوع سبب می شود تا اگر مشکلی برای پیوند وجود داشته باشد، قبل از آن برطرف شود. برای بیشتر بیماران کلیوی، پیوند کلیه مناسب است.

چه کسانی نمی توانند پیوند کلیه کنند؟

اکثر افرادی که نیاز به پیوند کلیه دارند، می توانند بدون توجه به سنشان پیوند کلیه شوند تا زمانی که:

آنها به اندازه کافی در برابر جراحی و تاثیرات آن مقاوم باشند.

پیوند کلیه با احتمال خوبی موفقیت آمیز باشد.

فرد بتواند داروهای ضد ایمنی بدن را بعد از جراحی به صورت مداوم انجام دهد و این موضوع را بپذیرد که بعد از عمل لازم است همیشه تحت نظر پزشک باشد.

دلایلی که ممکن است انجام پیوند کلیه موفق نباشد و یا پرخطر باشد این است که بیمار عفونت داشته باشد (ابتدا این عفونت ها باید درمان شود)، بیماری قلبی شدید داشته باشد، سرطانی که به چندین جای بدن گسترش پیدا کرده است و یا مبتلا به AIDS باشد.

اگر سن من بسیار بالا باشد و یا مشکلات دیگری از نظر جسمی داشته باشم چه؟

در بسیاری از موارد افرادی که مسن هستند و یا دچار شرایط جسمی خاصی مانند دیابت هستند، هنوز می توانند پیوند کلیه موفق داشته باشند. ارزیابی دقیق بیمار توسط نفرولوژیست برای تشخیص و مقابله با خطرات خاص مورد نیاز است. از شما ممکن است خواسته شود کاری انجام دهید که می تواند خطرات خاص را کاهش دهد و شانس پیوند موفقیت آمیز کلیه را بهبود بخشد. به عنوان مثال، ممکن است از شما خواسته شود وزن کم کنید یا سیگار را ترک کنید.

اگر دیابت داشته باشید، در موارد محدودی ممکن است بتوان پیوند پانکراست را هم انجام داد. در این مورد از نفرولوژیست خود سوال کنید.

عمل پیوند کلیه چند ساعت طول می کشد؟

عمل پیوند کلیه معمولا بین ۲ تا ۳ ساعت انجام می شود اما همانطور که اشاره شد عمل پیوند کلیه یک پروسه یک روزه نیست و قبل و بعد از عمل کارهایی باید انجام شود. بعد از عمل بیمار به شدت تحت نظر است و تا آخر عمر بیمار باید تحت نظر نفرولوژیست باشد.

پیوند کلیه چند سال دوام می آورد؟

زمان مشخصی برای اینکه بدانیم پیوند کلیه چقدر دوام می آورد وجود ندارد. وضعیت هر بیمار منحصر به فرد است  و بدون دانستن پیشینه بیمار نمی توان به این سوال با قاطعیت پاسخ داد. اما آمارهایی در این مورد وجود دارد که به آن اشاره می شود. متوسط عمر کلیه پیوند شده بین ۱۲ تا ۱۵ است. پیوند کلیه برای کسانی که کلیه خود را از بستگان خود گرفته اند بیشتر دوام می آورد. به طور متوسط کلیه اهدائی بین ۱۰ تا ۲۰ سال کار می کند.  راه دیگری برای بررسی اینکه چه مدت یک کلیه پیوندی ممکن است دوام بیاورد  این است که بدانیم چند درصد احتمال دارد که کلیه اهدائی در طول چندین سال کار کند.

به احتمال  ۹۰٪ (نه از ده) تا یک سال پس از جراحی کلیه کار می کند.

به احتمال ۷۰% (هفت نفر از ۱۰) تا پنج سال پس از جراحی کلیه کار می کند.

به احتمال ۵۰٪ (پنج از ۱۰) تا ۱۰ سال کلیه کار می کند.

با همه این اوصاف زمان مشخصی برای این امر وجود ندارد و به شرایط زیادی این موضوع بستگی دارد.

آیا پیوند کلیه خطرناک است؟

همانطور که گفته شد، چون در پیوند کلیه از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن استفاده می شود، گیرندگان پیوند کلیه در معرض ابتلا به عفونت و برخی سرطان ها هستند. علاوه بر موارد فوق ممکن است دچار پس زدگی شود. بنابراین قبل از پیوند، آزمایشات کامل جسمی برای تشخیص و درمان مواردی که می تواند پس از عمل پیوند باعث بروز مشکلاتی در بیمار شود به توصیه نفرولوژیست انجام می شود.

پیوند کلیه با عمل جراحی انجام می شود و هیچ عملی بدون خطر نیست. توصیف میزان خطر پیوند کلیه آسان نیست و از بیمار به بیمار دیگر متفاوت است.سرماخوردگی و آنفولانزا و عفونت مجاری ادراری بعد از عمل جراحی ممکن است اتفاق بیفتد. اما پیوند کلیه می تواند باعث بازگشت سلامتی شما شود و نکات مثبت زیادی دارد.

چرا پیوند کلیه پس می زند؟

یکی از چیزهایی که شما و نفرولوژیست شما بعد از پیوند در نظر می گیرید امکان پس زدگی حاد کلیه پیوندی است، به این معنی که بدن شما به طور ناگهانی تلاش می کند کلیه پیوندی را رد کند که بخشی از آن ممکن است علائم یا علائم روشنی نداشته باشد. به همین دلیل است که آزمایش های خون منظم برای بررسی چگونگی عملکرد کلیه شما بسیار مهم است. چیزهایی که ممکن است شما را متوجه پس زدن کلیه کند، تب، کاهش دفع ادرار، تورم، افزایش وزن و درد بالای کلیه است.

احتمال پس زدن کلیه بعد از عمل پیوند بیشتر است و هرچه شما مدت زمان بیشتری از پیوند را سپری کرده باشید، احتمال کمتری برای پس زدن کلیه وجود دارد. اما متاسفانه با اینکه به نظر همه چیز عادی است و پیوند موفقیت آمیز بوده است، بدن کلیه پیوند شده را پس می زند. حتی اگر بدن شما کلیه را پس بزند، باز هم راه هایی وجود دارد که شما بتوانید کلیه پیوند شده را حفظ کنید. نکته مهم این است که سریعا نفرولوژیست خود را از علائم اشاره شده مطلع سازید و کاملا تحت نظر پزشک خود باشید. البته با داروهای کاهش ایمنی بدن، این موضوع کاهش پیدا کرده است.

خیلی مهم است که بدانیم بیماران کنترل زیادی روی دلایل پس زدن کلیه خود ندارند اما می توانند داروهای خود را طبق دستور پزشک خود مصرف کنند و به توصیه های آن ها توجه کنند. اگر احساس بیماری می کنند حتما به پزشک خود اطلاع دهند و تا جایی که می توانند به سلامت خود توجه کنند. متاسفانه این اتفاق در مواردی رخ می دهد و لازم است که بیمار روحیه خود را حفظ کند و به توصیه های پزشک خود گوش کند.

عواملی که می تواند به پس زدن کلیه منجر شود شامل:

بعد از عمل جراحی ممکن است خون در رگ هایی که به کلیه پیوندی متصل است لخته شود و خون وارد کلیه نشود. در این صورت ممکن است که کلیه از کار بیفتد.

جمع شدن مایعات

در مواردی ممکن است مایعات در اطراف کلیه جمع شود و کلیه از فشار ناشی از آن آسیب ببیند.

عفونت

داشتن عفونت در کلیه می تواند باعث مشکلات دائمی کلیه شود.

اثرات جانبی داروها

متاسفانه برخی داروها می توانند به کلیه ها آسیب برسانند.

مشکلات کلیه اهدا شده

پزشکان فقط  کلیه ای به شما پیوند می کنند که انتظار دارند کار کند. اما گاهی اوقات مشکلاتی در کلیه اهدا کننده وجود دارد که انتظار نمی رود و کلیه متاسفانه به خوبی کار نمی کند.

عدم مصرف داروهای تجویز شده

بیمار پیوندی داروهای ضد ایمنی بدن مصرف می کنند تا بدن کلیه پیوندی را به عنوان یک عضو خارجی نشناسد و به آن حمله نکند. بنابراین مداوم پزشک خود را ببینید و آزمایشات و داروهای خود را مرتب انجام دهید.

کی می توانم دوباره کار کنم؟

زمان بازشگشت به کار و فعالیت به شرایط جسمی بیمار باز می گردد. بسیاری از بیماران بعد از هشت هفته می توانند دوباره مشغول به کار و فعالیت شوند. نفرولوژیست شما کمک می کند تا بهترین زمان را برای این موضوع انتخاب کنید.

آیا با وجود پیوند کلیه می توانم ازدواج کنم؟

کسانی که پیوند کلیه می شوند می توانند ازدواج کنند و زندگی خوبی را داشته باشند. مسائل زناشویی در مورد زنان و مردان بعد از پیوند کلیه نسبت به دیالیز بهتر می شود و انرژی یبشتری خواهند داشت. در حقیقت برای بیشتر بیماران احتمالا وضعیت زناشویی بیماران به حالت عادی بر می گردد.

آیا دوباره می توانم صاحب فرزند شوم؟

مردان و زنان پیوندی می توانند به راحتی صاحب فرزند شوند. حتی قدرت باروری در زنان ممکن است بهتر هم بشود. البته متخصصان کلیه پیشنهاد می کنند که زنان تا یک سال بعد از پیوند اقدام به بارداری نکنند. بارداری در این شرایط باید با برنامه ریزی باشد. برخی از داروها ممکن است نیاز داشته باشد تا شش هفته قبل بارداری قطع شود چرا که ممکن است به جنین آسیب برساند. لازم است که از عفونت های مقاربتی (جنسی) پرهیز کنید و نکات بهداشتی را حتما رعایت کنید.

مراقبت ها و  تغذیه بعد از پیوند کلیه

بسیاری از بیماران پس از پیوند کلیه، اشتهای بهتری پیدا می کنند و به طور ناخواسته دچار افزایش وزن می شوند؛ بنابراین از غذاهای کم کالری استفاده کنید. مایعات بسیار بنوشید و کمتر نمک مصرف کنید. از خوردن غذاهای آماده مثل سوسیس، کالباس، پیتزا و غذاهای رستورانی پرهیز کنید.

در این شرایط بعد از پیوند کلیه به پزشک مراجعه کنید

اگر بیمار تب ۷/۳۷ درجه سانتی گراد و بالاتر دارد.

اگر علائمی مشابه بیماری آنفلوآنزا دارد.

درد جدیدی در اطراف محل پیوند شروع شده است.

افزایش وزن ناگهانی داشته و یا طی ۲۴ ساعت ۱ کیلوگرم به وزن او اضافه شده است.

تجمع مایعات (آب آوردن) در بدن یا ادم و ورم دارد.

مقدار دفع ادرار به طور واضحی کم شده است.