چه موقع کلیه نیاز به دیالیز دارد؟

اگر شما بیماری مزمن کلیه دارید، در مرحله نهایی که معمولا ۸۵ تا ۹۰ درصد کارایی کلیه از دست رفته است نیاز به دیالیز خواهید داشت. در این مقاله دکتر عصمت قانعی متخصص داخلی شما را با دیالیز کلیه آشنا می کند.کلیه عضوی از بدن است به اندازه تقریبا یک مشت که در دو طرف ستون فقرات قرار دارند. آنها با دفع مواد زائد و مایع بیش از حد در بدن مسئول تمیز کردن خون شما را به عهده دارند. زمانی که کلیه از عهده این کار بر نیاید لازم است که با روش درمانی دیگری این کار را تا جایی که می توانیم انجام دهیم.دیالیز در واقع یک روند درمانی است که با استفاده از یک دستگاه عمل فیلتر کردن و پاک کردن خون انجام می­ شود. بنابراین زمانی که کلیه ­ها نمی توانند کار خود را انجام دهد از دیالیز استفاده می­شود. دیالیز از دهه ۱۹۴۰ برای درمان بیماریهای کلیوی استفاده شده است.

چه موقع کلیه نیاز به دیالیز دارد؟

در کل دو نوع دیالیز وجود دارد که دیالیز صفاقی و همودیالیز است. اگر شما بیماری مزمن کلیه دارید، در مرحله نهایی این بیماری که معمولا ۸۵ تا ۹۰ درصد کارایی کلیه از دست رفته است نیاز به دیالیز خواهید داشت. معمولا GFR<15 یکی از نشانه های نیاز بیمار به دیالیز است.بیماری مزمن کلیه به این معنی است که شما به تدریج کارایی کلیه خود را از دست می دهید. البته برخی موارد بیمار با مشورت نفرولوژیست خود به این نتیجه می رسد که زودتر روند درمان دیالیز را شروع کند تا به علائمی نظیر حالت تهوع، بی حالی دچار نشود. بنابراین تشخیص اینکه بیمار چه موقع نیاز به دیالیز دارد بر عهده نفرولوژیست است که البته نفرولوژیست در این صورت شرایط فیزیکی بیمار، سن و جنسیت بیمار را در نظر گرفته و در این خصوص با بیمار خود مشورت می کند. با همه مسائل، دیالیز برای کسانی که دچار نارسایی کلیه می شوند نجات دهنده است و به بیمار کمک می کند تا بتواند به زندگی خود ادامه دهد.

رابطه عملکرد کلیه و دیالیز

عملکرد صحیح کلیه موجب می­ شود که آب، مواد زائد و دیگر ناخالصی ­ها در بدن جمع شود. آنها همچنین به کنترل فشار خون کمک می کنند و سطوح مواد شیمیایی موجود در خون مانند سدیم، نمک و پتاسیم را تنظیم می کنند.آنها حتی یک نوع از ویتامین D را فعال می کنند که جذب کلسیم را بهبود می بخشد. هنگامی که کلیه های شما نمی توانند این عملکردها را به علت بیماری یا آسیب انجام دهند، دیالیز می تواند بدن را به عنوان معمول ترین حالت ممکن حفظ کند. بدون دیالیز، نمک و سایر مواد زائد در خون جمع می شوند و بدن را مسموم می کنند. با این حال،دیالیز درمان برای بیماری کلیه یا سایر مشکلات مربوط به کلیه نیست.برای درمان این نگرانی ها ممکن است نیاز به درمان های مختلف باشد. فوق تخصص کلیه با دیدن آزمایشات شما و بررسی میزان مواد زائد و سمی و دیگر موارد تشخیص می ­دهد که آیا نیاز به دیالیز دارید و یا درمان خوراکی برای شما مفید خواهد بود.

دیالیز چه کارهایی انجام می دهد؟

همانطور که اشاره شد دیالیز کار کلیه را باید تا جایی که امکان دارد انجام دهد بنابراین دیالیز کارهای زیر را انجام می دهد.

مواد زائد، نمک و مایعات اضافی را از بدن دفع می کند تا در بدن تجمع پیدا نکنند.

سطح مواد شیمیایی مانند پتاسیم، سدیم و بیکربنات را در بدن شما حفظ کند.

کمک به کنترل فشار خون

تفاوت دیالیز صفاقی و همودیالیز

همودیالیز و دیالیز صفاقی انواع دیالیز هستند که هر کدام با تجویز نفرولوژیست قابل استفاده برای بیمار می باشند. در همودیالیز ، خون شما از یک دستگاه شبیه به کلیه مصنوعی  عبور کرده و بعد دوباره وارد بدن شما می شود. در دیالیز صفاقی از لایه ای از شکم شما استفاده می شود  تا خون شما در داخل بدنتان فیلتر شود.پزشک شما قبل از شروع درمان یک لوله نرم، به نام کاتتر، در شکم شما قرار می دهد. با دیالیز صفاقی شما در خانه و یا مسافرت هم می توانید با شرایطی دیالیز را انجام دهید. هنگامی که شما می خواهید فرآیند دیالیز صفاقی را شروع کنید، محلول دیالیز – شامل آب با نمک و دیگر مواد افزودنی-  از یک کیسه از طریق کاتتر به شکم شما وارد می شود. هنگامی که کیسه خالی شد، شما می توانید کاتتر خود را از کیسه جدا کرده و آن را بپوشانید تا فعالیت های روزانه خود را انجام دهید.در حین دیالیز صفاقی، محلول دیالیز در داخل شکم شما است و مواد اضافی خون شما را در خود جذب می کند. بعد از چند ساعت، محلول استفاده شده دیالیز درون یک کیسه دیگر تخلیه می شود. این کیسه حاوی مواد اضافی خون شما است و لذا آن را باید دور بیندازید.  بعد از این شما باید از یک کیسه جدید حاوی محلول دیالیز استفاده کنید. برخی بیماران ۴ تا ۶ بار ممکن است این کار را انجام دهند.

عوارض دیالیز

شما ممکن است در هر مرحله از دیالیز عوارض گوناگونی را تجربه کنید. با این وجود، راه هایی وجود دارد که این عوارض جانبی را به حداقل برسانید. در اینجا برخی از شایع ترین عوارض جانبی همراه با مشاوره در مورد چگونگی مقابله با آنها اشاره می شود.

# فشار خون پایین

شایع ترین عارضه جانبی است و یک نفر از چهار بیمار در طول دوره درمان دچار این عارضه می شوند. دو دلیل اصلی این عارضه داشتن قلب ضعیف و مصرف بیش از حد مایعات بین جلسات دیالیز است. به منظور جلوگیری از این اتفاق، نباید روزانه بیش از ۳۲ اونس (۹۰۰ گرم) مایعات بنوشید و از مصرف غذاهای شور که باعث تشنگی می شوند پرهیز کنید. اگر بیشتر از این مقدار مایعات می نوشید با مسئول دیالیز خود این مورد را در میان بگذارید تا زمان دیالیز شما را تنظیم کند. در کل با تیم دیالیز خود در این مورد مشورت کنید.

حالت تهوع و استفراغ

به طور کلی از عوارض بیماری های کلیوی است. اگر در طول دیالیز حالت تهوع دارید با پرستار خود در میان بگذارید تا دستگاه دیالیز را برای شما تنظیم کند. اگر در خانه این مشکل را دارید با نفرولوژیست خود آن را در میان بگذارید.

# پوست خشک همراه با خارش

بسیاری از بیماران تحت دیالیز، به خصوص در زمستان، پوست خشک همراه با خارش دارند. شایع ترین علت پوست خارش فسفات بالا است، بنابراین مهم است که رژیم غذایی خود را متناسب با این موضوع تنظیم کنید. همچنین برای بهبود علائم، از صابون هایی استفاده کنید که پوست را خشک نکنند. از مرطوب کننده های ساده مثل وازلین استفاده نکنید. از مرطوب کننده های معطر هم استفاده نکنید چرا که ممکن است باعث حساسیت در پوست شما شوند.

# سندرم پای بی قرار

یکی دیگر از عوارض جانبی رایج دیالیز است که موجب می شود بیماران به طور مداوم پاهای خود را به خصوص در خواب تکان دهند. سندرم پای بی قرار به برخی از انواع بیماری های کلیوی، دیابت، سخت شدن شریان ها یا کمبود ویتامین B مربوط  است، بنابراین درباره این موضوع با پزشک خود مشورت کنید تا داروی متناسب با مشکل شما در این مورد تجویز شود.

# گرفتگی عضلات

باعث ناراحتی شدید در بسیاری از بیماران می شود. علت این عارضه جانبی ناشناخته است، بنابراین با تلاش برای از بین بردن علائم، می توان مسئله را حل کرد. پزشکان توصیه می کنند عضلاتی که گرفته است را گرم نگه دارید و از حرکات کششی برای بهبود آن استفاده کنید.  برخی از بیماران می گویند که مصرف مقداری سرکه سیب میتواند به این موضوع کمک کند. اما هیچ پشتوانه علمی برای حمایت از این موضوع وجود ندارد.

مدت زمان به موارد زیر بستگی دارد:

☑ کلیه های شما چطور کار می کنند؟

☑ بین هر جلسه دیالیز، شما چقدر حجم از مایعات اضافه می کنید.

☑ چقدر مواد اضافی در بدن شما وجود دارد.

☑ جثه شما چقدر است و چقدر وزن دارید.

☑ نوع دستگاهی که استفاده می شود.

معمولا هر دوره همودیالیز حدود چهار ساعت طول می کشد و در طول هفته دو یا سه بار در هفته این کار تکرار می شود.

چطور برای دیالیز آماده شوم؟

قبل از اولین درمان دیالیز، پزشک شما لوله یا یک دستگاه را برای دسترسی به جریان خون شما بکار می برد. این کار معمولا یک جراحی ساده است. شما احتمالا در همان روز به خانه برمی ­گردید.بهتر است که هنگام دیالیز لباس راحتی به تن داشته باشید. شما همچنین باید دستورات دکتر خود را دنبال کنید. پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند که قبل از درمان و برای مدت زمان مشخصی از خوردن اجتناب کنید.

آیا همیشه باید دیالیز کنم؟

معمولا بله اما همیشه اینطور نیست. برخی از بیماری های کلیه بعد از درمان بازگشت پذیر هستند. یعنی در برخی موارد تا زمانی که وضعیت کلیه بهبود یابد نیاز به دیالیز خواهد بود.

دیالیز کجا انجام می شود؟

بسته به نوع آن این کار ممکن است در مراکز دیالیز، بیمارستان و یا خانه انجام شود. با مشورت شما و نفرولوژیست شما تصمیم می گیرید که کدام یک برای شرایط شما بهتر است.

آیا دیالیز، منجر به درمان بیماری کلیه می شود؟

نه،دیالیز برخی از وظایف کلیه سالم را انجام می دهد اما درمانی برای کلیه شما نخواهد بود. در بیشتر موارد، شما باید تا آخر عمرتان دیالیز کنید مگر اینکه بتوانید پیوند کلیه داشته باشید. برای پیوند کلیه شرایطی وجود دارد که باید فراهم شود که معمولا امکان پذیر است. در این مورد با نفرولوژیست خود صحبت کنید.

آیا دیالیز ناراحت کننده است؟

به طور کلی مشکلی وجود ندارد و بیمار احساس ناراحت کننده ای نخواهد داشت. البته برخی عوارض جانبی برای بیمار ممکن است اتفاق بیفتد که برخی از آن ها را می توان با پزشک و پرستاران کاهش داد. افت فشار هنگام دیالیز یکی از آن هاست. بعد از چند بار تکرار دیالیز، این شرایط کمتر می شود.

با دیالیز چه مدت زندگی خواهم کرد؟

اگر دچار نارسایی کلیه شده اید تا آخر عمر باید دیالیز شوید مگر اینکه پیوند کلیه شوید. متوسط طول عمر بیماران دیالیزی ۵ تا ۱۰ سال است که البته این عدد برای برخی بیماران ۲۰ تا ۳۰ سال هم بوده است. برای اینکه زندگی بهتر و بیشتری داشته باشید لازم است که نکاتی را رعایت کنید. در این مورد با فوق تخصص کلیه و فشار خون خود مشورت کنید.

هزینه های دیالیز، چقدر است؟

هزینه همودیالیز بالا است ولی دولت اکثر هزینه های آن را تقبل کرده است. هزینه های جانبی نظیر دارو، آزمایش و ایاب و ذهاب بر عهده بیمار و خانواده آن ها هستند. هزینه دیالیز صفاقی اما کمتر است.

بیماران دیالیزی باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کنند؟

بله، بیماران دیالیزی باید رژیم غذایی خود را با مشورت نفرولوژیست تنظیم کنند. بیشتر بیماران باید سدیم، پتاسیم و فسفر را در رژیم غذایی خود کنترل کنند و میزان مایعات دریافتی بدن خود را کنترل کنند. رژیم غذایی شما با توجه به نوع دیالیز شما متفاوت است. بنابراین با پزشک خود در این مورد مشورت کنید.

آیا بیماران دیالیزی می توانند کار کنند؟

اکثر بیماران بعد از دیالیز، می توانند کار کنند و زندگی عادی خود را داشته باشند. فقط اگر کار فیزیکی می کنید شاید بهتر باشد که کار خود را عوض کنید.